Podczas gdy inne tańce: polonez, mazur czy krakowiak, rozwijały się i kształtowały, zyskując wysoką rangę tańców elit polskich, tak rozwój kujawiaka i oberka w kierunku „uszlachcenia się” jest powolny i do przełomu XIX/XX wieku odbywa się niemal wyłącznie w warstwie muzycznej. Pierwszy okres popularności tych tańców mocno zaznaczył się dopiero w przededniu I wojny światowej — w tym czasie ogromne sukcesy święciła (założona w 1881 r.) orkiestra włościańska Karola Namysłowskiego, wykonująca mazury, krakowiaki i polonezy (obok innych modnych tańców) — i oberki.
Prekursorem wprowadzenia zarówno oberka, jak i kujawiaka do zbioru tańców narodowych był Fryderyk Chopin. Żywiołowe i najszybsze oberki o silnych i regularnych akcentach, jako najszybsze z tańców mazurowych (obok kujawiaka i mazura) były jedną z inspiracji jego wyjątkowych mazurków, tworzonych w niezliczonej liczbie i różnorodności. Oberki te tańczono na obszarze całego kraju.
Oberki do tańca towarzyskiego, odbiegające od wzorców ludowych, komponowali: O. Kolberg, L. Lewandowski, H. Wieniawski, K. Namysłowski, W. Osmański, K. Szymanowski, F. Dzierżanowski i inni. W twórczości kompozytorskiej istnieją oberki instrumentalne lub wokalno-instrumentalne, spotykamy je w formie mazurków u F. Chopina, , R. Statkowskiego, G. Bacewicza, J. Krogulskiego, I. Dobrzyńskiego, E. Łodwigowskiego, K. Ładego, I. Komorowskiego, Z. Noskowskiego) i nauczycieli tańca, którzy począwszy od lat 50. XX wieku wprowadzili kujawiaka i oberka do społecznego obiegu elit polskich.
Co ciekawe, oberek w swojej wersji narodowej nigdy nie zyskał powodzenia u elit innych krajów. Europejska arystokracja ceniła mazura i poloneza, chętnie oglądała krakowiaka, ale oberek i kujawiak nigdy nie zdobyły takiego samego uznania. Oberek, jako taniec dynamiczny, być może dla obcokrajowców nie okazał się wystarczająco charakterystyczny i nie miał wystarczająco „szlachetnego” charakteru by podbić salony.
A jednak do dobrze dobranej i zagranej muzyki to właśnie oberek narodowy czyni duże poruszenie wśród oglądających.
Źródła wiedzy:
- M. Guzy, Polskie tańce narodowe (czyli krótko o długiej historii tryumfalnego marszu i schyłku ich popularności w Polsce i na świecie), Kraków 2003
Autorem zdjęć ilustrujących niniejszy artykuł jest Krzysztof Mierzejewski. Tańczy Zespół Pieśni i Tańca „Suwalszczyzna”.
Praktyka:
Zespół Pieśni i Tańca „Suwalszczyzna”
Oberka narodowego wprowadził do widowiska „Bal w Resursie Obywatelskiej 1914 r.” Jarosław Wojciechowski, choreograf, wybitny znawca tańców polskich, tańców narodowych o salonowych, członek prezydium polskiej sekcji CIOFF. Kompozytorem tego tańca jest Bohdan Wędrychowski, autorem aranżacji muzycznej Krzysztof Krzesicki. Premiera widowiska miała miejsce w Suwałkach 11 listopada 2015 roku.
Muzyki (do żartobliwego „zwiastuna” widowiska, który został wyprodukowany przez grupę twórców-amatorów wideoklipu) można posłuchać tutaj: