Kujawiak

Kujawiak, jeden z  tańców wiejskich podniesionych do rangi tańców narodowych, rozpoczynał się zwykle przyśpiewką. Tańczony był parami lub w kole, do przodu lub w obrotach dookoła izby.  Tak właśnie był nazywany — ”okrąglak”.

Kujawiaka właściwego tańczą według tradycji te same pary: tancerz i tancerka zwracają się do siebie przodem, tancerz ujmuje tancerkę oburącz ponad talią, ona w podobny sposób ujmuje tancerza od strony boków. (…) Dużo tu improwizacji, dyktowanej ochotą i temperamentem tancerzy, urozmaicających taniec przytupami i gestami rąk. (O. Kolberg, Kujawy)

To spokojny, nastrojowy taniec chodzony, z lekkim obrotem i przytupem od czasu do czasu. Rzewność melodii tego tańca pochodzi z kujawskiego krajobrazu – monotonii bezkresnych i jednostajnych pól. Ruchy taneczne są wolne, posuwiste, pary lekko się kołyszą i łagodnie obracają. Kujawiaki zazwyczaj kończyły zabawy taneczne.

Jak notował wybitny etnograf Oskar Kolberg, ruchy taneczne w kujawiaku są wolne, posuwiste, jakby powściągliwe, wręcz rzewne i tęskne. Pary spokojnie się obracają i lekko kołyszą. Taniec pozbawiony jest elementów zamaszystych i skocznych. Szczyt popularności kujawiaków przypada na przełom XIX i XX wieku.

Prekursorem wprowadzenia zarówno oberka, jak i kujawiaka do zbioru tańców narodowych stał się Chopin, eksplorując na wszystkie sposoby temat mazurków. Głównym promotorem kujawiaków był jednak w latach 40-50. XIX wieku Oskar Kolberg – wtedy jeszcze początkujący zbieracz muzyki ludowej i muzyk z aspiracjami kompozytorskimi. Do społecznego obiegu elit polskich kujawiaka (wraz z oberkiem) wprowadzili w drugiej połowie XIX wieku nauczyciele tańca. Nie wszedł on jednak do obiegu europejskiego, pozostając w tradycji wyłącznie polskiej.

Na Suwalszczyźnie tańczony jest podobnie jak w wielu regionach Polski. Ostatni fragment „okrągłego” to kujawiak przechodzący w  obertasa, czyli z tęsknego i pełnego liryzmu miłosnego wyznania następuje skok ku żywiołowej i hałaśliwej radości.

 

Praktyka:

Zespół Pieśni i Tańca „Suwalszczyzna”

Obrazek sceniczny kujawiaka z oberkiem (zob. także: oberek) stworzył choreograf Jarosław Wojciechowski w widowisku taneczno-teatralnym „Kochajmy się” osnutym na wątkach z epopei narodowej Adama Mickiewicza. Muzykę Fryderyka Chopina zaaranżował na kapelę Krzysztof Krzesicki. Premiera widowiska miała miejsce w 2010 roku.

Kujawiakowe zaloty. ZPiT Suwalszczyzna w widowisku „Kochajmy się”, Dowspuda, wrzesień 2011.

Kujawiakowe zaloty. ZPiT Suwalszczyzna w widowisku „Kochajmy się”, Dowspuda, wrzesień 2011.

Finał lirycznej sceny kujawiaka na zakochaną parę.

Finał lirycznej sceny kujawiaka na zakochaną parę.

Kujawiak, jako osobliwie budzący czułość i obietnicę został wykorzystany także w dalszej części widowiska — w scenie, w której młody Tadeusz odkrywa „urocze zjawisko”, czyli Zosię. Scena i taniec szczególnej trafności i wdzięku.

 

Taneczny duet kujawiaka z oberkiem został również wykorzystany podczas widowiska muzyczno-tanecznego „Od wschodu do zachodu słońca” zrealizowanego 9 czerwca 2013 roku w Suwalskim Ośrodku Kultury. Widowisko na kanwie poezji Leszka Aleksandra Moczulskiego w reżyserii Marka Gałązki oparte było na zespołach i grupach działających w Suwalskim Ośrodku Kultury. Zespołowi Pieśni i Tańca „Suwalszczyzna” akompaniowała wówczas Suwalska Orkiestra Kameralna.

 

Źródła wiedzy:

  1. A. Legierska, Od dzikich krzesanych do sennych kujawiaków. Panorama polskich tańców [w:] portal culture.pl, link (dostęp 31.12.2015)
  2. T. Nowak, Polskie tańce narodowe [mps]
  3. „Kolberg obserwuje taniec”. Wywiad z Tomaszem Nowakiem w Programie Drugim Polskiego Radia, 15.07.2014, link (dostęp 31.12.2015)
Top