Obrzędy
Czas na ukazanie innych niż sama muzyka i tańce, materiałów archiwalnych z zarejestrowanych tradycji ludowych Suwalszczyzny. Niniejszy dział ukazuje zarejestrowane obrzędy. Nagrania te zostały podjęte z archiwum Suwalskiego Ośrodka Kultury i zdigitalizowane. Są one obecnie opracowywane i opisywane. Stopniowo będą się tutaj ukazywały kolejne materiałów.
Każdy z tradycyjnych obrzędów, zarówno religijnych, jak i świeckich, miał swoistą oprawę plastyczną, każdemu towarzyszyły inne pieśni, tańce czy zabawy. Wszystko to miało podkreślać, wzmacniać znaczenie oraz wartość magiczną i religijną obrzędu, a ponadto było wyrazem naturalnej potrzeby ludzkiej do upiększania, zdobienia, wyrazem smaku i wyobraźni artystycznej twórców. Zdobiono przede wszystkim przedmioty związane z obrzędem, ale także miejsca, gdzie się obrzęd odbywał oraz ubiory uczestniczących w nim ludzi. Najbogatszą oprawę plastyczną miały obrzędy zimowe, związane z Bożym Narodzeniem, Nowym Rokiem i świętem Trzech Króli oraz obrzędy wiosenne: Niedziela Palmowa i Wielkanoc. Podobnie jak inne elementy tradycyjnej kultury ludowej, wspomniane obrzędy i związane z nimi zdobnictwo w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat stopniowo przeobrażały się – zanikały w swej dawnej formie, a jednocześnie były wzbogacane o nowe składniki zapożyczane z zewnątrz lub wytworzone w obrębie lokalnej społeczności. Należy o tym pamiętać, ponieważ opisane dalej zdobnictwo obrzędowe występuje w nierównomiernym natężeniu w różnych okresach i na różnych terenach Suwalszczyzny, a nawet w poszczególnych wsiach. Niektóre elementy są powszechne i od dawna znane na całym omawianym obszarze, inne mają zasięg lokalny, ograniczony do jednej lub kilku wsi, parafii, czy też do jednej grupy społecznej, religijnej albo narodowościowej.
M. Pokropek, Ludowe tradycje Suwalszczyzny, Suwałki 2010
Tradycje wielkanocne na Suwalszczyźnie –„Chodzenie po Allelui”
Kolędowanie wielkanocne na całej Suwalszczyźnie przeważnie nosi nazwę „Chodzenia po Allelui”. Ongiś odbywało się wieczorem pierwszego dnia Wielkanocy i zanim kolędnicy obeszli sąsiadów — mijało wiele godzin. Pierwotnie (jeszcze w latach powojennych) uczestniczyła w tym kolędowaniu wyłącznie młodzież męska; obecnie dopuszczalne są grupy mieszane. „Chodzenie po Allelui” polegało na przyjściu pod okno kolejnego sąsiada i, po wyrażeniu zgody na kolędowe winszowanie, odśpiewaniu pod oknem kilku zwrotek pieśni „Wesoły nam dzień dziś nastał” (w niektórych przypadkach wszystkich 17 zwrotek). Po pieśni wygłaszano wierszowane oracje życzące dla gospodarza, gospodyni, a także dorastających w tym domu panien. W zamian otrzymywano świąteczny wykup (jajka surowe i pisanki, kiełbasę, ciasto, starsi niekiedy alkohol). „Chodzenie po Allelui” jest śladem po znacznie dawniejszych kolędowaniach agrarnych, związanych z życzeniami na progu czasu wegetacji roślin.
Obrzęd zarejestrowano w kwietniu 1998 r. na terenie gminy Wiżajny na północnej Suwalszczyźnie. Wykonawcy: dzieci i młodzież z zespołu „Młode Jezioranki” Anny Andruszkiewicz z Wiżajn. Prowadzący rekonstrukcję Mirosław Nalaskowski, rejestracja WDK Suwałki 1998.
Wielkanocne Straże Grobowe na Suwalszczyźnie (rejestracja obrzędu w Krasnopolu, 1998)
Z relacji starszych ludzi pamiętających czasy sprzed I wojny światowej wynika, że w niektórych kościołach ustawiano figury wyobrażające legionistów rzymskich, wycięte z dykty i odpowiednio pomalowane. Do powszechniej stosowanych zwyczajów należało organizowanie przy grobach wielkanocnych straży przez młodych mężczyzn. Byli to przeważnie strażacy w swoich odświętnych mundurach lub młodzi mężczyźni w uniformach wojskowych, często z dodatkowymi atrybutami w rodzaju halabardy, szabel, niekiedy również w mundurach lub zbrojach wzorowanych na tych noszonych przez legionistów rzymskich (ozdoby hełmów epolety, szarże itp.).
M. Pokropek, Ludowe tradycje Suwalszczyzny, Suwałki 2010
Komentarz merytoryczny do materiałów wideo zrealizowanych w latach 1997-2001, dotyczących rejestracji wideo zwyczajów tzw. Straży Grobowych funkcjonujących w czasie Triduum Paschalnego — tutaj.
